سوء استفاده مجرمانه از شبیه سازی انسان؟
مقاله زیر یکی از 15 مقاله برداشتی از درس های فقه آیت الله سید اصغر ناظم زاده پیرامون “شبیه سازی انسان” است در فقه پزشکی
(برای آگاهی بیشتر به کتاب “جراحی پلاستیک و شبیه سازی انسان” انتشارات موسسه بوستان کتاب دفتر تبلیغات اسلامی مراجعه شود.)
دلیل دیگر علمای اهل سنت بر حرمت شبیه سازی انسان، سوء استفاده مجرمانه از شبیه سازی انسان است. به این معنا که اگر ده ها و صدها فرد شبیه سازی شده و مشابه هم و بدون هیچ تفاوت و تمایزی تولید گردد، این فرصت برای این افراد شبیه سازی شده پیش می آید تا بتوانند به انواع جرایم و جنایات دست بزنند. حتی بتوانند قانون را زیر پا بگذارند و اعمال مجرمانه انجام دهند. به طوری که هر جنایتی را با خیال راحت انجام دهند و حتی شناخته نشوند و از چنگ قانون بگریزند. البته در مثال مناقشه نیست. چنانکه یک جوجه از هزار جوجه ماشینی که هم شکل و مشابه اند برای کاری در نظر گرفته شود، ولی آن جوجه با سایر جوحه ها مخلوط شود، به طوری که شناخته نشود. در انسانهای شبیه سازی شده هم امکان تشخیص مجرم از غیر مجرم، ظالم از مظلوم، کلاهبردار از مال باخته هرگز وجود نخواهد داشت. چون همه شبیه یکدیگر ند. پس باید شبیه سازی حرام باشد تا به این مشکل برخورد نکنیم.
قرضاوی در تأیید دیدگاه خود که شبیه سازی حرام است، به این مثال اشاره می کند. او می گوید: معلم چگونه می تواند دانش آموزان شبیه سازی شده خود را از یکدیگر بشناسد؟ همو می گوید: شبیه سازی انسان این امکان را فراهم می آورد تا یک شخص ده ها و صدها شخص را بدون نیاز به والدین و بدون ازدواج پدید آورد. بلکه تنها از یک مرد یا یک زن، انسانهای زیادی بدونِ نیاز به جنسِ دیگر تولید شود. (یوسف قرضاوی، الاستنساخ و تداعیاته)
پاسخ دلیل هفتم به پنج وجه
وجه اول: بر فرض بپذیریم که شبیه سازی انسان سبب سوء استفاده مجرمان شود، این در صورتی است که ده ها و صدها شبیه سازی از سلول یک انسان تولید شود. چنین تصویری بسیار بعید است. زیرا آنچه علی القاعده در عالم خارج واقع خواهد شد یا احیانا واقع شده باشد، هر فرد یا چند فرد از سلول یک انسان در شبیه سازی ساخته می شود. بر این فرض تنها هر انسان مشابه با یک نفر یا چند نفر شبیه سازی شده است؛ نه این که همه انسانها در یک جمعیت بزرگ مشابه هم باشند.
وجه دوم: از آن جا که انسانهای شبیه سازی شده نوعاً از نظر سنی متفاوت و کوچک و بزرگ خواهند بود، پس شناخت افراد مجرم از این جهت آسان است.
وجه سوم: این مشکل شناخت مجرم از غیر مجرم، منحصر به شبیه سازی نیست. زیرا در دو قلو و یا چند قلوهای همسان در حد کمتری پیش خواهد آمد. بنابراین هر فکری در شناخت دو قلوها و چند قلوها برای مجرم از غیر مجرم بودن آنان به کار گرفته می شود، همین گونه شناخت را باید در انسانهای شبیه سازی شده به کار بگیریم تا این مشکل برطرف شود.
خصوصاً در شرایط پیشرفته تکنولوژی عصر حاضر ممکن است برای هر انسان شبیه سازی شده با علامت گذاری خاصی از یکدیگر متمایز باشند و مشکل شناخت مجرم از غیر مجرم برطرف گردد.
وجه چهارم: گاهی ممکن است گفته شود با انگشت نگاری و از طریق چشم ها و امثال این ها از یکدیگر شناخته شوند. اگرچه این جواب شاید تمام نباشد، زیرا ممکن است افراد شبیه سازی شده از یک سلول، نگار انگشت ها و چشم های همه شان همانند باشد.
وجه پنجم: بر فرض شبیه سازی انسان تحریم شود، آیا دانشمندان و متخصصان علم ژنتیک که مشغول شبیه سازی انسان هستند، با تحریم علمای ادیان و اسلام، از کار علمی و پژوهشی خود دست بر می دارند و شبیه سازی نوع انسان به کلی منتفی می شود؟ بدون شک حکم به حرمت شبیه سازی هیچ تاثیری در کار اجرایی و عملی دانشمندان متخصص که مشغول این کارند نخواهد داشت. خصوصاً افراد غیر مسلمان که به تحریم علما اعتنا نخواهند کرد و به کار خود ادامه خواهند داد. مگر آن که یک اجماع جهانی از ادیان و حقوق دانان و حاکمان بر ممنوعیت شبیه سازی صورت گیرد و بر جلوگیری آن دست به کار شوند که چنین اجماعی تحقق ناپذیر است.